Les: “Je Eigen Plekje”

       Ine van Duurling-Ubachs, docent IVN

Zaterdagochtend. Het is mistig, en vandaag komt de Sint aan in het land.

De les van  is opgebouwd in 4 delen. Voor mij de volgende volgorde;

a. Werkstukken over “Je eigen plekje” en boeken inkijken.

b. “In de achtertuin van Jan Wolkers” DVD kijken.

c. De Hoge Fronten; Flora en Fauna

d. De Hoge Fronten; cultureel historisch beschouwd

Iedereen kreeg een nummertje waardoor de groep in vieren gedeeld werd.

Op een flip-over stond schematisch de verschillende onderdelen van de ochtend. Vervolgens werd uitgelegd welke 4 onderdelen vandaag aan bod zouden komen. Na de pauze ook nog het biologisch moment van Bea.

Dat beloofd weer een hele fijne en leerzame ochtend te worden.

a. Werkstukken en boeken

In de kleine vergaderruimte lagen op de tafel verschillende werkstukken op tafel uitgespreid. Over “het eigen plekje” en werk van kinderen, klassen, hoe ze lessen van het CNME beleefd hebben. Daarnaast lagen er boeken die als naslagwerk zouden kunnen dienen, tijdens het maken van het werkstuk.

Het was heel interessant om de verschillen in aanpak, opbouw en organisatie te zien. Het ene was een zeer netjes en mooi gedrukt en ingebonden exemplaar dat bovendien erg gestructureerd was. Een andere was een ordner, vol met knipsels, bladen met natuurlijk materiaal op en ingeplakt, wel geordend op categorie.

Het zorgt ervoor dat ik nu nog meer mogelijkheden zie, hoe ik kan werken en verwerken in een werkstuk over mijn eigen “eigen Plekje”. Een combinatie van netjes ingebonden, op verschillende onderwerpen geordend, verrijkt met foto’s en materiaal uit de natuur, lijkt me voor mij erg aantrekkelijk.

Ook ben ik blij dat de boeken op tafel, uit de bibliotheek van het CBME komt. Hier zal ik altijd terecht kunnen om dingen op te zoeken en uit te diepen. Op internet is veel te vinden, maar ik gebruik nog steeds heel graag boeken. Onthouden wat ik ervan geleerd heb, gaat gewoon veel beter met gebruik van boeken. 

b. DVD “In de achtertuin van Jan Wolkers”

Nou…. dit wel een grote openbaring! Ik had eigenlijk nooit zoveel met Jan Wolkers.

Zijn woordgebruik stond mij vaak niet zo aan. Maar….wat ik vandaag van deze man zag, zet hem voor mij in een heel nieuw licht! Ik word op slag helemaal fan van deze poëtische levenskunstenaar.

Met een zichtbare passie voor de natuur, en oog voor de kleinste details in zijn directe leefomgeving, praat deze man op een fijngevoelige manier over wonderbaarlijke kleinigheden en ontdekkingen. Dit wordt nog eens versierd door zijn gebruik van levendige beeldspraak en sprookjeselementen.

Stiekem stel ik tijdens het kijken vast, dat er zich continu een glimlach op mijn gezicht manifesteert.

Het boekje met DVD is inmiddels al besteld, en ik ben heel benieuwd naar de resterende onderwerpen en uitzendingen. Daarnaast heb ik ontdekt dat hij naar aanleiding van deze uitzendingen een boekje geschreven heeft, met een aantal korte verhaaltjes. Ook dit boekje is in bestelling.

C. Hoge Fronten; Flora en Fauna

We gaan naar buiten met Ine. Mist hangt zwaar over de het landschap. Alles is nat en drassig. Spinnenwebben zijn zichtbaar door de druppels die gevangen lijken op hun draden. Modder plakt zwaar aan de wandelschoenen. Het is fris. De zon lijkt ver weg te zijn.

Het is herfst en dat is in alles zichtbaar. Bomen hebben hun groene bladeren omgetoverd in kleurrijk oranje, rood en goudgeel. De bruine basten zijn toenemend zichtbaar en de kleur van rust en vergane zomer glorie neemt toe. Aan veel planten zijn schijnbaar lege omhulsels zichtbaar, vaak verbergen ze het nieuwe leven in zich; Het zaad voor het komende voorjaar.

Er zijn sporen van konijntjes zichtbaar.

Normaal gesproken heb je mooie uitzichten over de stad, maar vandaag wordt alles belemmerd door de vele mistdruppels die zwaar in de lucht hangen.

We lopen door gras en over modderpaden naar een stukje beschermd gebied.  Het is pas afgelopen week vrijgegeven om weer door te lopen. Dit stukje is beschermd om de muurhagedissen een kans te geven een rustig bestaan te leiden en zich uit te breiden. Het is de meest noordelijke plek waar ze voorkomen.

Daar aangekomen verteld Ine levendig over de lessen die ze daar aan groepen kinderen verzorgd. De benodigdheden zoals verrekijkertjes e.d. Ook de regeltjes komen aan de orde.

Wat direct opvalt zijn de diepe groeves in de muur. De muren die op het Zuiden zijn gericht blijken de habitat te zijn voor de muurhagedissen. Deze zijn vooral in de zomer goed waar te nemen. Schichtig komen ze hun schuilplaats dan uit om snel wat insecten te jagen, om daarna weer te verdwijnen.

Ook lijkt het erop dat hele gedeeltes van een muur, de voorste rij bakstenen verloren heeft. Zouden ze eraf gevallen zijn, of door mensen verwijderd? Bij navraag blijkt dat men ze er eerst tijdens een restauratie toegevoegd had aan de muur, om deze zo mooi glad te kunnen maken. Dit bleek veel te glad te zijn voor muurhagedissen en om ze toch meer levensruimte te geven, hebben ze de muur weer teruggebracht naar een oorspronkelijkere staat.

Hagedissen hebben geen andere sporen achter gelaten dan de gaten en holletjes in de poreuze muren, waar ze hun woning hebben en overwinteren.

Dezelfde poreusheid draagt ertoe bij dat muurplantjes zich kunnen vestigen op de muren. Zo ontdekken we een klein bladerig plantje waar bijna uitgebloeide minibloemetjes aan bloeien….waarschijnlijk is dit een muurleeuwenbekje.

Aan een boom met laaghangende takken, zijn de sporen van begrazing door schapen zichtbaar. Stil hangen plukken wol als getuige van de gewezen aanwezigheid zachtjes en nat van de mist, heen en weer te wiegen.

Verder groeien er volop bramen die zich een weg banen over de grond. Ze lijken te proberen met hun stekelige armen bij te dragen aan de bescherming van de muur.

(Het mystieke aspect van de mist nodigt mij uit om licht poëtisch te verwoorden wat ik daar zag en beleefde.)

Thuis aangekomen vind ik in de mail 2 bijlagen over de Hoge Fronten. Een daarvan is het beheerplan voor het beschermd gebied en de andere bijlage is het monitoringsjaarverslag. Duidelijk en uitvoerig staat beschreven welke menselijke ingrijpen aan onderhoud hebben plaatsgevonden om dit gebied te kunnen laten zijn, wat het nu is. Ook is duidelijk te zien welke dieren en plantjes er voorkomen in het gebied en waar de locatie is. Ik bekijk het, redelijk vluchtig. Wel ga ik het onthouden en opslaan. Altijd handig om dingen in te kunnen opzoeken en nakijken.

De dingen die opvallen zijn voor mij de foto’s van de schapen die er grazen en de jonge vosjes die daar schijnbaar opgegroeid zijn.

Ook de diversiteit aan plantjes springt gelijk in het oog.

Ik zoek op wat een struweel is, en ben verrast dat ik daar nog nooit eerder van gehoord had.

Tot slot zie ik een overzichtje van geld dat gemoeid gaat om dit gebied zo in stand te houden. Ik kijk op van de grote bedragen die daar voor nodig zijn.

De Hoge Fronten, sinds 1993 een bescherm natuurgebied.

d. Hoge Fronten; Cultureel Historisch bezien

Armand loop ons al tegemoet en zal ons iets over de geschiedenis van dit bouwwerk vertellen. Als we een wal oplopen zijn van daarin duidelijk de vele schietgaten in de muur zichtbaar.

De Hoge Fronten, gebouwd in 5 jaar tijd, gereed in 1777, gebouwd door Dumoulin. Het heet dan ook eigenlijk de Linie van Du Moulin. Sinds 1966 een Rijksmonument.

Levendig legt hArmand uit hoe ver je kunt zien bij goed weer, zeker vanuit bepaalde punten kun je strategisch ver kijken. Ook zijn er ondergronds fluistergangen die van groot belang voor de verdediging zijn. Al lang van te voren kun je in de gangen horen dat er bijvoorbeeld een groep paarden in aantocht is, en het aantal zal grofweg geschat kunnen worden. Dat geeft/gaf genoeg tijd om daarop te anticiperen en een aanval in de kiem te smoren.

Het gebruikmaken van de natuurlijke hoogte verschillen is versterkt met muren en aardwallen. Deze extra graven en ophogingen, zorgen ervoor dat grote groepen zo in de val lopen en voor schietgaten terecht komt, waar ze makkelijk neer gemaaid kunnen worden door kanonskogels, boogschutters e.d.

De grachten zijn volgens Armand ook nog eens met Maaswater makkelijk onder water te zetten. Op de site van de Fronten lees ik echter dat het daarvoor te hoog zou liggen. Ik ben benieuwd wat klopt….

Het verdedigingseffect is in ieder geval dermate effectief, dat er nauwelijks gevochten is. Vijanden lieten het maar al te graag en snel “links liggen”. Geweldig toch?!? Alleen door de vormgeving en constructie heeft dit, samen met de stadswallen, ertoe bijgedragen dat Maastricht een bijna onneembare stad was. Het verhaal gaat dat een van de musketiers, d'Artagnan, hier gesneuveld is op de Hoge Fronten…..

Met de minuut lijkt de mist dichter te worden en belemmerd het zicht. Ik vraag me af wat je nu in die gangen allemaal zou kunnen horen. Ook het verschil is tussen deze gangen en de Kazenmatten lijkt me het uitzoeken waard en neem me voor een keer op een excursie of rondleiding mee te gaan die door dit bijzondere gangenstelsel voert.

Een bonte specht zit bovenop de dode oude boom en pikt lui de verstopte insecten uit hun gewaande zekerheid. Hij hoeft niet zijn normale klopgeluiden te maken, ook geen gat in deze boom….gratis kan hij bovenin uit het vermolmde hout zijn maaltijd vinden.

Het half uurtje dat we per onderdeel hebben vliegt om. Het lijken opmaatjes te zijn die uitnodigen om er zelf nog eens in alle rust en met alle tijd, opnieuw op uit te gaan. Mijn nieuwsgierigheid is geprikkeld.

Voor de onderzoekers onder de lezeres van mijn blog; Hoge Fronten

Voor mij ligt de conclusie of essentie van deze las erin, dat je “het eigen plekje” van vele verschillende kanten kunt belichten, om een breed beeld ervan te geven. Daarnaast bestaat altijd de mogelijkheid om op een onderdeel heel specifiek in te gaan en het uit te diepen.

Ik zal proberen bij ieder bezoek aan mijn plekje, iets uit te lichten dat tijdens zo’n bezoekje erg opvalt en een onderzoekje met beschrijving daarvan waard is.

Bio-moment; Moederkoren

Na de pauze hield Bea een presentatie over haar biologisch moment. Ze vertelde over Moederkoren. Ik had er nog nooit van gehoord. Het blijkt een soort schimmelinfectie te zijn van koren, waardoor enkele korrels aan de are doorgroeien en mega groot worden. Die korrels bevatten een giftige alkaloïden die voor darmkrampen, doorbloedingsstoornissen en hallucinaties zorgen, het hele ziektebeeld wordt ook wel Sint Antoniusvuur genoemd. De laatste uitbraak was in Pont Saint-Esprit; 300 slachtoffers maakte dit dodelijk gif. We kregen een filmpje te zien van het toenmalige nieuwsbericht.
Filmpje Franse nieuws uitzending

Bea verteld er bloemrijk.

Tot op de dag van vandaag komt moederkoren voor. Het liefst op vochtige warme plekken. Het is vrij lastig om de aangedane korrels van gewone korrels te scheiden.

Dit is met name de reden dat granen zo bespoten worden.